In de sociologie

Beïnvloed door de studies van culturele antropologie, besteedt de sociologie bijzondere aandacht aan de studie van cultuur. Volgens de opvatting van de Engelse antropoloog Tylor (1871) wordt cultuur gedefinieerd als die reeks tekens, artefacten en manieren van leven die individuen delen. In antropologische zin is cultuur alles wat een bepaalde betekenis heeft (symbolen, taal), en de term verwijst naar een specifieke groep: cultuur heeft dus herkenbare grenzen. Vanaf de jaren 60/70 van de twintigste eeuw begon het begrip cultuur een centrale en niet langer marginale rol te spelen. De productie- en werkgelegenheidsstructuur (dienstverlenende onderneming) verandert en de verschillende sectoren ontwikkelen zich.

Cultuur brengt dus verandering teweeg, die op zijn beurt de marketing, productkwaliteit, economische strategieën verbetert: allemaal elementen die kennis vereisen. Elke cultuur is relatief aan het bedrijf of de groep waartoe het behoort. Het kan bijvoorbeeld het gezinsleven, religie, kleding, gewoonten, etc. zijn en is beperkt tot een bepaalde tijd en plaats. Een van de grootste fouten in de geschiedenis is geweest om de cultuur te hiërarchiseren, een echte daad van etnocentrisme die heeft geleid tot het geloof en de steun van culturen die ‘superieur’ zijn aan andere, waardoor de culturele blokkade van naties en dus internationale conflicten is ontstaan. Vandaag bevinden we ons echter middenin de globalisering: we kunnen dus spreken van een soort syncretisme, dat wil zeggen de versmelting/verzoening van verschillende overtuigingen.

Cultuur en beschaving

Tegenwoordig beschouwen antropologen cultuur niet als het simpele resultaat van biologische evolutie, maar als het intrinsieke element ervan, het belangrijkste mechanisme van de aanpassing van de mens aan de buitenwereld.

Volgens deze opvattingen presenteert cultuur zich als een systeem van symbolen met aanpassingsvermogen, dat van plaats tot plaats kan veranderen, waardoor antropologen de verschillen kunnen bestuderen, die worden uitgedrukt in concrete varianten van mythen en rituelen, in gereedschappen, in huisvestingsvariëteit en in principes van dorpsorganisatie. Op deze manier benadrukken antropologen een verschil tussen “materiële cultuur” en “symbolische cultuur”, niet alleen omdat deze concepten verschillende gebieden van menselijke activiteit weerspiegelen, maar ook omdat ze verschillende basisgegevens bevatten, die verschillende benaderingen in de analysefase vereisen. Volgens dit cultuuridee, dat heerste in het interval tussen de twee oorlogen, heeft elke cultuur zijn eigen grenzen en moet deze worden beschouwd als één geheel dat zijn eigen gezichtspunten gebruikt.

Als gevolg hiervan ontstaat het concept van “cultureel relativisme”, een idee volgens welke een persoon de gewoonten van anderen kan accepteren, door de concepten van andermans cultuur en haar elementen (gebruiken, enz.), en de kennis van de systemen van symbolen, waar ik deel van uitmaak. Bijgevolg betekent het concept dat cultuur codes van symbolen bevat en de middelen om ze van de ene persoon op de andere over te dragen, dat cultuur, zij het binnen bepaalde grenzen, voortdurend verandert.

Dat de cultuur verandert kan het gevolg zijn van de vorming van nieuwe dingen, zoals dat gebeurt op het moment van contact met een andere cultuur. Op wereldschaal leidt het contact tussen culturen tot de assimilatie (door de studie) van verschillende elementen, dat wil zeggen de interpenetratie van culturen. In omstandigheden van politieke antithese of ongelijkheid kunnen mensen van de ene cultuur zeker de culturele waarden van een andere collectiviteit begrijpen of hun eigen waarden opleggen (“acculturatie”).

De antropologische eigenschappen van cultuur

Cultuur is:

een complex van levensmodellen (ideeën, symbolen, acties, disposities) van een volk in een bepaalde historische periode.

Volgens de Amerikaanse antropoloog Geertz is er in alle culturen een ‘model van’ (bv. reinheid, decorum, wetten), waardoor men denkt en iets voorstelt. De modellen genereren “modellen voor”, dwz leidende concepten voor het handelen van individuen die in de volgende typen kunnen worden ingedeeld:

• operationeel: het maakt een benadering van de wereld in praktische en intellectuele zin en een relatieve aanpassing aan de omgeving mogelijk. Het stelt u dus in staat om van het ideale naar het operationele over te gaan.
• selectief: het maakt een selectie van modellen functioneel voor het heden.
• dynamisch: het wordt in de loop van de tijd gehandhaafd, maar is niet vast. Door interactie met andere culturen zijn er wederzijdse veranderingen.
• gestratificeerd en gediversifieerd: binnen dezelfde samenleving zijn er culturele verschillen op basis van leeftijd, geslacht, inkomen, enz., en deze verschillen beïnvloeden sociaal gedrag. Afhankelijk van de samenleving is er ook een andere verdeling van cultuur.

Cultuur presenteert hoogteverschillen in zichzelf. Gramsci sprak schematisch over de hegemonische cultuur (die de macht heeft om haar grenzen te definiëren) en een ondergeschikte cultuur die, zonder die macht, geen mogelijkheid heeft zichzelf te definiëren. Zo ontstond na de Belgische kolonisatie de scheiding tussen Hutu en Tutsi. In de moderne samenleving, hoewel er culturele verschillen zijn op taalkundige en etnische basis, worden ze getolereerd omdat culturele integratie wordt bevorderd door leerplicht en sociale klassen geen starre grenzen kennen: de socioloog Bauman spreekt zelfs van “vloeibare moderniteit”.

• op basis van communicatie: cultuur ontstaat in feite uit een constante uitwisseling.
• holistisch: (van het Griekse olòs, “geheel”) en bestaat daarom uit onderling afhankelijke elementen. Zo is er een verband tussen religie en de voeding van een land en daarmee ook de economie. Volgens sommige antropologen zijn sommige culturen meer holistisch omdat ze deze onderlinge afhankelijkheid tussen elementen beter beseffen (bijvoorbeeld de verdeling in Indiase kasten en de nauwe band daartussen).
• poreus: er zijn continue overschrijdingen tussen culturen en het is moeilijk om een ​​echte grens, een echte grens tussen culturen te definiëren.

Cultuur in de antropologie

Cultuur in antropologische zin bestaat uit:

• Systemen van expliciete normen en overtuigingen, uitgewerkt op min of meer geformaliseerde manieren.
• Gebruiken en gewoonten die mensen hebben verworven om het simpele feit dat ze in bepaalde gemeenschappen leven, dus ook de gewone handelingen van het dagelijks leven.
• Artefacten van menselijke activiteiten, van echte kunstwerken tot alledaagse voorwerpen en alles wat verwijst naar materiële cultuur, tot de kennis die nodig is om te leven.

De kenmerken die cultuur definiëren in de beschrijvende opvatting van antropologie zijn hoofdzakelijk drie:

• Cultuur is aangeleerd en kan niet herleid worden tot de biologische dimensie van de mens. Huidskleur is bijvoorbeeld geen culturele eigenschap, maar een genetische eigenschap.
• Cultuur vertegenwoordigt de totaliteit van de sociale en fysieke omgeving die het werk van de mens is.
• Cultuur wordt gedeeld binnen een groep of bedrijf. Het is gelijkmatig verdeeld binnen deze groepen of bedrijven.

Om een ​​actie of eigenschap als “cultureel” te kunnen definiëren, moet deze daarom door een groep worden gedeeld. Dit betekent echter niet dat een “cultureel” fenomeen noodzakelijkerwijs gedeeld moet worden door de totaliteit van de bevolking: er moet ruimte worden gelaten voor normale individuele variabiliteit.

Zelfs met betrekking tot de variaties in gedrag tussen individu en individu binnen een samenleving, is het echter mogelijk om grenzen te identificeren die worden bepaald door de sociale normen die die specifieke groep reguleren.

Vaak zien individuen die tot een bepaalde cultuur behoren hun gedrag niet gereguleerd door deze regels die bepalen welk gedrag is toegestaan ​​en welk niet.

In de antropologie wordt de verzameling van deze sociale normen gedefinieerd als culturele modellen die ook algemeen worden erkend als ‘idealen’.